Krafa um aukið gagnsæi í sjávarútvegi er hávær meðal almennings og það er mín bjargfasta trú að með því að auka gegnsæið skapist betri skilyrði fyrir trausti milli sjávarútvegs og almennings. Það er staðreynd að aukið gagnsæi hefur jákvæð áhrif á ýmsa þætti viðskiptalífs. Það eykur líkur á að fyrirtæki sýni ábyrgð og dregur úr líkum á að farið sé á svig við reglur.
Þá er aukið gagnsæi lykilatriði í því að bæta stjórnunarhætti þar sem nálgast má upplýsingar um alla þá þætti er máli skipta. Aukið gagnsæi dregur úr líkunum á hagsmunaárekstrum og þar með er líklegra að ákvarðanir séu teknar í þágu hluthafa og almennings. Það er ljóst að það er til mikils að vinna. Skortur á gagnsæi getur einnig verið sjálfstæð uppspretta vantrausts. Festist ógagnsæi í sessi til lengri tíma hefur það einnig neikvæð áhrif á traust almennings á stofnunum og á samfélagslegt traust. Stjórnvöld eru meðvituð um þessa stöðu, enda er fjallað um aukið gagnsæi í sjávarútvegi í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar.
Leiðarendanum var því lýst í stjórnarsáttmála: að auka gagnsæi í rekstri sjávarútvegsfyrirtækja. En ef við vitum ekki hvar við erum er erfiðara að finna rétta stefnu. Kortlagning á stöðu stjórnunar- og eignatengsla var talin þáttur í því að komast að því hver núverandi staða er. Þess vegna var matvælaráðuneytið í sambandi við Fiskistofu og Samkeppniseftirlitið varðandi gerð athugunar á stjórnunar- og eignatengslum í sjávarútvegi, í upphafi síðasta árs. Í ljós kom að Samkeppniseftirlitið hafði þegar ráðgert að ráðast í slíka athugun en að vegna takmarkaðra fjárheimilda væri ekki ljóst hvenær sú athugun gæti hafist.
Var því ákveðið að ráðstafa þeim fjármunum sem matvælaráðuneytið hafði áformað til verksins til Samkeppniseftirlitsins en jafnframt var leitast við að athugunin gæti nýst fleiri eftirlitsstofnunum. Enda heimildir ráðuneyta til að gera samninga ótvíræðar. Auk þess var áhersla lögð á að byggja upp upplýsingatæknigrunn þannig að upplýsingar um eigna- og stjórnunartengsl í sjávarútvegi yrðu alltaf ljósar í rauntíma.
Í kjölfar þess að úrskurður áfrýjunarnefndar samkeppnismála féll í síðustu viku varð ljóst að samningi ráðuneytisins við Samkeppniseftirlitið verður slitið og fjármunir endurgreiddir. Samkeppniseftirlitið hefur hins vegar gefið það út að stofnunin hafi tekið ákvörðun um að hefja á ný athugun á stjórnunar- og eignatengslum í sjávarútvegi, í samræmi við skýrar heimildir og hlutverk eftirlitsins.
Þá mun matvælaráðuneytið kynna drög að frumvarpi til laga um nýtingu og stjórnun nytjastofna sjávar í samráðsgátt í nóvember þar sem tekið verður mið af tillögum um gagnsæi í skýrslu Auðlindarinnar okkar. Enda er það mikilvæg forsenda aukinnar sáttar um sjávarútveg að gagnsæi sé ekki til skrauts heldur veruleiki.
Svandís Svavarsdóttir, matvælaráðherra.