Á meðan þjóðir heims endurfylla vopnabúrin með fjárhaglegum stuðningi íslenskra stjórnvalda og sprengja sem aldrei fyrr berast fregnir af enn frekari hækkun koltvísýrings í andrúmsloftinu með öllum þeim neikvæðu áhrifum sem hnattrænar loftslagsbreytingar hafa. Þó mannslíf og þær hræðilegu afleiðingar sem stríðsógnin felur í sér séu alltaf mesti skaði sem hægt er að hugsa sér fyrir samfélög er annað neikvætt sem fylgir vopnavæðingu og stríðum.
Stríðsrekstur er undanþeginn Parísarsamningnum
Nýlegar tölur sýna að koltvísýringur í lofthjúpi jarðar hefur enn og aftur náð sögulegu hámarki, og í hækkunin milli ára hefur aldrei verið meiri. Þrátt fyrir fögur fyrirheit alþjóðasamfélagsins, stærstu fyrirtækja heims, að ógleymdum þeim 198 þjóðríkjum sem eru aðilar að Loftslagssamningi Sameinuðu þjóðanna þá hefur styrkur koltvísýrings í andrúmslofti aldrei verið hærri. Samtímis þessari ógnvænlegu þróun blása vopnaframleiðendur og herveldi heimsins til aukins vopnaskaks. Stríð, innrásir og hernaðaruppbygging eykst stöðugt, ekki aðeins á átakasvæðum heldur einnig í ríkjum sem áður lögðu rækt við friðarstefnu – og höfðu mörg hver metnaðarfull áform um kolefnishlutleysi. Áhrif þessarar þróunar á umhverfið eru grafalvarleg en sjaldan rædd. Það kolefnisjafnar enginn stríðsrekstur.
Hernaðarstarfsemi er meðal stærstu mengunarvalda heims. Samkvæmt alþjóðlegum rannsóknum ber herinn ábyrgð á allt að 5-6% af heildarútblæstri gróðurhúsalofttegunda á heimsvísu. Þó þetta sé hærra hlutfall en hjá mörgum stórum iðnaðarríkjum, eru loftslagsáhrif stríðs og vopnavæðingar oft undanþegin opinberum loftslagsmarkmiðum. Loftslagsráðstefnur eins og COP hafa hingað til lítið sem ekkert gert til að krefjast aðgerða í þessum málaflokki.
Mengun og gjöreyðilegging mannvirkja og náttúru
Vopnavæðing og stríð hafa margföld áhrif á náttúru og samfélög. Útblástur frá herflutningum, flugvélum, skriðdrekum og herskipum eykur koltvísýring í andrúmslofti. Eyðilegging bygginga, innviða eykur loftmengun, ásamt því að eyðilegging á vistkerfum, skóglendi og landbúnaði fylgir nánast öllum átökum. Slík eyðilegging vistkerfisþjónustu eykur svo enn á hnattrænar loftslagsbreytingar. Mengun vatns og jarðvegs af völdum vopna, olíu og sprenginga dregur úr lífvænleika svæða í áratugi. Aðföng til stríðsreksturs, þar á meðal málmar, olía og aðrar náttúruauðlindir, eru sótt með grimmum hætti og stuðla að skógareyðingu og landrýrnun. Þegar alþjóðlegar stofnanir reyna að bregðast við loftslagskreppunni, með krefjandi samningaviðræðum um að draga úr losun, er það því innilega þversagnarkennt að leyfa vopnaframleiðslu og stríðsrekstri að vaxa óhindrað.
Hvað merkir þetta fyrir Ísland og íslenskt samfélag?
Þó Ísland standi utan stríðsátaka, tekur landið þátt í alþjóðlegum öryggis- og varnarsamstarfi og hefur aukið þátttöku í varnarmálum. Umræða um hernaðaruppbyggingu hefur færst í aukana og fjárframlög til varnarmála hækkað og stefnir í enn frekari hækkanir. En það er spurning hvort þessi þróun sé í samræmi við loftslagsmarkmið Íslands eða friðarstefnu sem þjóðin hefur löngum státað af.
Við stöndum á krossgötum. Það dugir ekki lengur að ræða mannréttindi, sjálfbærni, náttúruvernd eða loftslagsréttlæti á sama tíma og fjárfest er í vopnum og stríðsrekstri sem eyðileggur sömu verðmæti, líf, láð og lög, sem við segjumst vilja vernda. Ef við ætlum að taka loftslagsvána alvarlega og framtíð jarðar, þá verður vopnavæðing og hernaðarrekstur að verða hluti af umræðunni um sjálfbæra þróun og réttlæti og við eigum ekki að taka þátt í að fjármagna slíka vá. Stríð stuðla að hamfarahlýnun og vopn stuðla að eyðileggingu lífs og lands.
Friður er ekki aðeins siðferðisleg krafa, hann er forsenda þess að bjarga lífi á jörðinni.
Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ritari VG