Í síðustu viku undirritaði ég, ásamt fjármála- og efnahagsráðherra, fyrir hönd stjórnvalda samkomulag um endurskoðun búvörusamninga við Bændasamtök Íslands. Formaður BÍ undirritaði fyrir hönd samtakanna. Þar með er seinni endurskoðun samninganna lokið, en þeir voru einnig endurskoðaðir árið 2019.
Ekki verða gerðar grundvallarbreytingar á samningunum. Helstu breytingar eru að hægt verður á niðurtröppun greiðslumarks í sauðfjárrækt sem helst þannig óbreytt frá árinu 2024 og út gildistíma samninga eða til 31. desember 2026. Þá eru gerðar minni háttar breytingar á samningi um starfsskilyrði framleiðenda garðyrkjuafurða. Einnig eru gerðar breytingar á rammasamningi um almenn starfsskilyrði landbúnaðar, m.a. á stuðningi við lífræna framleiðslu og breytingar sem gera bændum auðveldara fyrir að stunda loftslagsvænni nýrækt með niturbindandi plöntum.
Í bókunum er lögð áhersla á sameiginlegt markmið samningsaðila um að landbúnaður á Íslandi verði kolefnishlutlaus eigi síðar en árið 2040 og að nauðsynlegt sé að hefja undirbúning innleiðingar á loftslagsbókhaldi landbúnaðarins. Einnig er bókun um að samningsaðilar séu sammála því að forsendur fyrir tollasamningi Íslands og ESB frá árinu 2015 séu breyttar og að markmið yfirstandandi endurskoðunar verði að auka jafnvægi í samningnum. Þá segir í bókun að aðilar séu sammála um að hefja nú þegar viðræður um starfsumhverfi landbúnaðar til framtíðar. Það skiptir miklu að stjórnvöld og atvinnugreinin hefjist handa við að ræða framtíðarfyrirkomulag stuðningskerfisins sem fyrst.
Landbúnaður er burðarstoð í búsetu um land allt og íslenskir bændur framleiða um það bil helming af allri matvöru sem neytt er hérlendis. Við erum stolt af innlendri matvöru og tækifærin til nýsköpunar í matvælaframleiðslu eru mýmörg. Staðreyndin er þó því miður sú að of margir bændur eiga erfitt með að ná endum saman og við þurfum að vera óhrædd að ræða ástæður þess. Fyrir þinginu liggur frumvarp um framleiðendafélög sem færir bændum hérlendis sams konar svigrúm til samvinnu og þekkist í nágrannalöndum þannig að hlutur þeirra í virðiskeðju matvæla megi verða réttlátari. Annað mikilvægt skref til að rétta hlut bænda var vinna hóps ráðuneytisstjóra þriggja ráðuneyta; matvælaráðuneytis, fjármála- og efnahagsráðuneytis og innviðaráðuneytis en hópurinn skilaði niðurstöðum sínum í byrjun desember. Samtals var 2,1 milljarður greiddur til stuðnings bændum sem eiga í fjárhagserfiðleikum vegna efnahagsástandsins.
Veikleikar í stuðningskerfinu hafa komið í ljós síðustu ár og um það er að ég tel einhugur milli stjórnvalda og bænda. Verkefni næstu missera og ára verður að leggja drög að nýju stuðningskerfi landbúnaðarins sem tryggir með betri hætti afkomu bænda.
Svandís Svavarsdóttir, matvælaráðherra