Kvennahreyfingin hefur í gegnum tíðina verið óþreytandi við að halda á lofti þeim sannindum að hið persónulega er pólitískt og hið pólitíska persónulegt. Ákvarðanir sem stjórnmálamenn taka geta haft bein áhrif á daglegt líf fólks og fært samfélagið í tilteknar áttir. Á kvenréttindadeginum fögnum við réttindum kvenna til að kjósa og til stjórnmálaþátttöku og þar með formlegri aðkomu kvenna að mótun samfélagsins.
Stjórnmálaþátttaka kvenna hefur gerbreytt íslensku samfélagi. Almennir leikskólar og einsetinn grunnskóli væru varla veruleiki ef ekki væri fyrir þrotlausa baráttu kvenna innan sem utan stjórnmálanna. Samtakamáttur kvenna skipti sköpum á sínum tíma við uppbyggingu Landspítala og sama má segja um ýmis önnur framfaramál í heilbrigðisþjónustu. Öflugir skólar og öflugt velferðar- og heilbrigðiskerfi eru undirstaða fjölbreytts atvinnulífs og öflugs efnahagslífs og um leið grunnur að réttlátu og góðu samfélagi.
Blikur á lofti
Sem ráðherra jafnréttismála hef ég vart undan við að taka við viðurkenningum fyrir góðan árangur Íslands á sviði kynjajafnréttis. Ég gæti þess í hvívetna að árétta að þann árangur beri ekki að þakka einstaklingum og allra síst einstaka stjórnmálamönnum, heldur hreyfingu. Því það er samtakamátturinn og samvinnan sem hafa skilað mörgum af bestu breytingum Íslandssögunnar og saga kvenréttinda er þar ótrúlega gott dæmi.
Sé litið yfir söguna sést að mannréttindabarátta eru ekki línulegt ferli þar sem sigrar reka hver annan og vara til frambúðar. Í nokkrum löndum Evrópu eru réttindi kvenna til yfirráða yfir eigin líkömum orðin að þrætuepli á ný og sjónarmiðum sem manni finnst að ættu að tilheyra löngu liðnum tímum haldið stíft á lofti. Skorin er upp herör gegn kynjafræðikennslu og amast við frjálsum félagasamtökum sem berjast fyrir kynjajafnrétti. Víða í Bandaríkjunum er þrengt að réttindum kvenna til þungunarrofs. Það er því fagnaðarefni að á sama tíma skuli Alþingi Íslendinga stíga ákveðið til jarðar með samþykkt nýrra en löngu tímabærra laga um sjálfsákvörðunarrétt kvenna þegar kemur að þungunarrofi nú á vordögum.
Ísland á margt ólært
Ísland hefur margt fram að færa í heimsumræðunni um réttindi kvenna en við höfum líka margt að læra. #églíka eða #metoo bylgjan varpaði hulunni af hinni endalausu – og óþægilega hversdagslegu – áreitni sem konur í öllum lögum samfélagsins hafa búið við. Mismununin getur margfaldast í tilfellum kvenna af erlendum uppruna, eins og sögur sem þær deildu í bylgjunni bera vitni um. Hér á Ísland eigum við margt ólært og þetta verður eitt af lykilviðfangsefnum á alþjóðlegri ráðstefnu um #metoo sem stjórnvöld standa fyrir í haust í tengslum við formennsku Íslands í norrænu ráðherranefndinni. Forvarnir og fræðslu þarf að taka fastari tökum og er nú unnið að stefnumótun þar að lútandi á vettvangi forsætisráðuneytisins í samstarfi við önnur ráðuneyti, opinberar stofnanir og fleiri aðila sem þekkja vel til þessara mála.
Samhliða er unnið að betrumbótum á meðferð kynferðisbrotamála innan réttarvörslukerfisins, þar á meðal með fullfjármagnaðri aðgerðaáætlun á vegum dómsmálaráðuneytisins og með tillögum um úrbætur á réttarstöðu brotaþola. Ný áætlun um aðgerðir gegn ofbeldi sem Alþingi samþykkti á dögunum blæs einnig byr í seglin. Hér þarf að láta verkin tala og hér þurfum við öll sem eitt að leggja okkar lóð á vogarskálarnar til að tryggja að kynferðislegt og kynbundið ofbeldi og áreitni eigi engan samastað í okkar samfélagi.
Höldum ótrauð áfram
Á kvenréttindadeginum getum við litið stolt um öxl en þetta er líka kjörið tækifæri til að huga að þeim mikilvægu verkefnum sem framundan eru. Við höldum ótrauð áfram á sömu braut og byggjum upp samfélagslega innviði jöfnuðar, kvenfrelsis og mannréttinda. Til hamingju með daginn!
Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra