Leysa íbúakosningar deilumál?

Odd­viti og rit­ari Vinstri grænna í Reykja­vík fjalla um kosti og galla íbúakosninga.

Eftir að lóð­ar­vil­yrði fyrir svoköll­uðu líf­hvolfi eða Aldin Biodome var sam­þykkt á Stekkj­ar­bakka í jaðri Elliða­ár­dals­ins hefur mikil umræða farið fram. Í Viku­lok­unum síð­ast­lið­inn föstu­dag á Rás 1 bar þetta mál á góma og þá sér­stak­lega sú krafa meðal íbúa að fá íbúa­kosn­ingu um þegar sam­þykkt deiliskipu­lag á þessu svæði. Þá skrif­aði Stefán Jón Haf­stein nýverið ágæta grein um málið í Kjarn­anum. Félags­skap­ur­inn Vinir Elliða­ár­dals­ins stóðu fyrir söfnun und­ir­skrifta á Island.is og skrif­uðu 9.003 Reyk­vík­ingar und­ir. Það að slíkur fjöldi fólks sé til­bú­inn að leggja nafn sitt við mál­stað­inn hlýtur að gefa borg­ar­yf­ir­völdum til­efni til þess að gaum­gæfa mál­ið, jafn­vel þó að fjöld­inn nái ekki þeim 18.000 sem kraf­ist er til þess að knýja fram kosn­ingu. Þess má þá geta að að mati und­ir­rit­aðra er þrösk­uld­ur­inn til þess að knýja fram íbúa­kosn­ingu – sem vel að merkja er lögum sam­kvæmt aðeins ráð­gef­andi – allt of hár. 

En er íbúa­kosn­ing endi­lega mál­ið?

Íbúa­kosn­ing er eins og ham­ar. Hann kemur að góðum notum þegar maður þarf að reka inn nagla en er óhent­ugur fyrir aðra og fín­legri vinnu. Nú þegar þró­unin hefur orðið sú að íbúa­kosn­ingar eru í hugum flestra sam­heiti íbúa­lýð­ræðis – en ekki bara eitt afbrigði af mörgum – þá sann­ast hið forn­kveðna: Ef eina verk­færið sem þú átt er ham­ar, þá líta öll vanda­mál út eins og nagl­ar.

Það eru ýmsir gallar við íbúa­kosn­ing­ar. Oft reyn­ist erfitt að sníða þær þannig að ljóst sé hverjar nið­ur­stöð­urnar eru eða hvernig þær end­ur­spegla afstöðu almenn­ings. Núver­andi til­laga, sem snýr að kosn­ingu um hvort íbúar í Reykja­vík séu fylgj­andi eða and­vígir breyt­ingu á deiliskipu­lagi fyrir Stekkj­ar­bakka þró­un­ar­reit 73 (Þ73), myndi ekki endi­lega taka til ein­stakra fram­kvæmda eða lóða­út­hlut­un­ar. Vissu­lega hefur þó nokkur styr staðið um þetta til­tekna svæði meðal fólks og oft virð­ist ágrein­ing­ur­inn vera hvort það sé hluti af Elliða­ár­dalnum eða fyrir utan hann. Sumir kunna að vera vel sáttir við upp­bygg­ingu á reitnum en eru ekki spenntir fyrir til­teknum vil­yrðum sem hafa verið sam­þykkt. Aðrir gætu verið and­vígir allri upp­bygg­ingu og myndu vilja sjá allt annað deiliskipu­lag sem myndi ekki heim­ila upp­bygg­ingu yfir­höf­uð. Engu að síður myndi fólk vilja kjósa um deiliskipu­lagið en út frá afar ólíkum for­send­um. Og því yrði nið­ur­stað­an, hver svo sem hún yrði, ráð­gáta þar sem erfitt gæti reynst að leysa úr hver raun­veru­legur vilji fólks er.

Skoð­ana­skipti

Hægt væri að leita ýmissa ann­arra leiða til þess kom­ast að nið­ur­stöðu um svæðið enda getur íbúa­sam­ráð tekið á sig ýmsar mynd­ir. Núna nýlega stóð for­sæt­is­ráðu­neytið fyrir svo­kall­aðri rök­ræðukönnun um breyt­ingar á stjórn­ar­skrá með veru­lega góðum árangri. Mark­mið rök­ræðukönn­unar er að kom­ast að því hvort, og þá hvern­ig, fólk skiptir um skoðun þegar það fær tæki­færi til þess að kynna sér mál­efnið sem til umræðu er. Í íbúa­kosn­ingu fáum við engar slíkar upp­lýs­ing­ar.

Einnig mætti hugsa sér íbúa­þing eða ráð, þar sem íbúar eru valdir slembi­úr­taki til þess að taka mál­efni fyrir og ræða það í þaula. Vel væri hægt að hugsa sér slíkt þing sem tæki fyrir græn svæði í borg­ar­land­inu. Þá væri hægt að ræða gildi og almenna afstöðu frekar en að taka fyrir ein­stök mál. Hægt væri að ræða hvernig við viljum hafa grænu svæð­inu okk­ar, hve stór þau ættu að vera og hvaða þjón­ustu, ef ein­hverja, ætti að veita innan þeirra. 

Kannski myndi slíkt þing skila þeirri nið­ur­stöðu að líf­hvolf myndi auðga lífið í Elliða­ár­daln­um, trekkja fleiri að og hvetja til úti­vistar í nærum­hverfi hvolfs­ins. Eða kannski myndi þingið kom­ast að þeirri nið­ur­stöðu að við ættum ekki að fara í slíkar bygg­ing­ar­fram­kvæmdir heldur frekar að vinna að stækkun almennra grænna svæða, jafn­vel að breikka út úti­vist­ar­svæði Elliða­ár­dals­ins. 

Slíkar nið­ur­stöður fengjum við aldrei með ein­faldri íbúa­kosn­ingu. Með því að nýta betur öll þau verk­færi íbúa­sam­ráðs sem þróuð hafa verið getum við unnið að nið­ur­stöðu í sátt við borg­ara og umhverfi. Og Reykja­vík­ur­borg getur sýnt að hún stendur í fremstu röð borga heims hvað varðar lýð­ræð­is­starf sem á að vera leið­ar­stef í mótun borg­ar­innar til fram­tíð­ar.

Líf Magneu­dóttir er odd­viti Vinstri grænna í Reykja­vík og Gústav Adolf Berg­mann Sig­ur­björns­son er rit­ari Vinstri grænna í Reykja­vík.