Matvælaframleiðsla á Íslandi hefur nær alla okkar sögu verið bæði til neyslu innanlands og til útflutnings. Þáttur útflutnings hefur orðið mjög gildur. Á tímum loftslagsbreytinga og sístækkandi mannheima getur hann vaxið verulega. Náttúrufar, þekking, mannafli og auðlindir á borð við neysluvatn, endurnýjanlega orku og dýrastofna ásamt gróðri á landi og í sjó eru rammi matvælaframleiðslunnar. Við getum framleitt hráefni í matvæli eða fullunna neysluvöru til að svara kalli tímans. Það bergmálar kröfuna um sjálfbærni og hagkerfi sem hvílir á endurvinnslu, vöruhringrás og völtu jafnvægi milli náttúrunytja og náttúruverndar. Líka þá skyldu til að seðja fleiri munna en okkar eigin, ef vel á að fara.
Vaxtarmöguleikar
Lykilorð í matvælaframleiðslu á Íslandi, hvað vöruflokka varðar, eru svipuð og víða í strandríkjum: Fiskur, ýmiss konar hryggleysingjar í sjó, sjávargróður, kjöt, egg, mjólkurvörur, korn og grænmeti, auk ávaxta, aðallega ýmiss konar berja. Lega landsins, í hlýnandi heimi, setur okkur skorður. Fiskveiðar á heimsvísu hafa næstum náð þolmörkum. Hörfun hafíss getur breytt því að einhverju leyti nyrst og syðst. Nýting sjávarspendýra hefur sýnt sig að vera aðeins kleif að mjög takmörkuðu leyti, í þágu jafnvægis vistkerfa. Vöxtur fiskneyslu felst í fiskeldi að stærstum hluta. Framleiðsla dýraafurða, sjálfbær og byggð á dýravernd, verður ávallt takmörkuð hér vegna aðstæðna. Einnig kornrækt en aðrar matvörur úr gróðri geta náð miklum hæðum og magni vegna hreinleika lofts og vatns og afar góðs aðgengis að jarðvarma. Löngu er komið fram að nýsköpun er einn helsti lykillinn að öflugri matvælaframleiðslu til að seðja okkur sjálf og til vöruþróunar vegna útflutnings. Gildir einu hvort bent er á ný fæðubótarefni, endurbætt byggyrki, tölvukerfi í mjólkurvöruframleiðslu eða hátæknigræjur í fiskverkun. Erlend nýsköpun, til dæmis við hönnun gróðurhúsa og rekstrarkerfi þeirra, kemur líka við sögu. Nýsköpun getur gert okkur að matvælaframleiðendum á allstóran mælikvarða í samfélagi þjóðanna; lagt grunn að nýrri stóriðju á íslenskan mælikvarða.
Atvinnuþróun á Íslandi
Frumframleiðsla allra samfélaga er mikilvæg. Okkar byggist á fáum en góðum auðlindum og snýr fyrst og fremst að orku og matvælum. Í mínum huga verðum við að afmiðja samfélagið og einnig vöruframleiðslu að nokkru marki. Það gerist ekki með valdboðum heldur hvötum. Ég á við styrkari og stærri byggðir utan höfuðborgarsvæðisins, eflingu lítilla og meðalstórra framleiðslueininga, styttri flutningsleiðir, greiðari samskipti, skilvirkari gæðastýringu og betri tækifæri til menntunar á landsbyggðinni. Þannig getum við skotið stoðum undir aukna frumframleiðslu og nýsköpun betur en með samþjöppun. Þjónusta og verslun fylgja þessari þróun, jafn mikilvægar og þær eru. Matarholan Ísland er ekki tálsýn. Mikil framleiðsla til útflutnings á að vera markmið og eitt helsta keppikefli samfélagsins, samhliða kolefnishlutlausu landi fyrir 2040.
Framtíðarsýn
Kjötrækt og annar matur búinn til með frumuræktun er fjarlæg sýn. Hún á að aftengja mann og náttúru, hver svo sem tilgangurinn er. Við náttúrunytjar eftir ólíkum land- og hafsvæðum hljóta matvæli að vera bæði úr jurta- og dýraríkinu. Fita, prótín og kolvetni eiga við um mannfólkið og öll náttúran er undir við öflun þeirra. Vistspor eru ávallt fyrir hendi en sjálfbærni, hvarf frá jarðefnaeldsneyti og kolefnisjöfnun eru mótvægið. Grænmeti úr sjó og af landi getur seint eða aldrei frelsað fólk frá lifandi prótíngjöfum úr sjó eða af landi. Vissulega sum okkar (og það er ágætt) en aðeins hluta mannkyns. Meginástæðan er þessi: Haf þekur 2/3 jarðar en land 1/3. Við verðum að sjá til þess að víðerni, skógar, fjölbreytt landvistkerfi, ár og vötn hafi nægt rými til viðbótar við fólk og aðrar lífverur á þurrlendinu sem að hluta er óbyggilegt vegna hæðar yfir sjó. Matvælaframleiðslu á landi eru takmörk sett. Höfin, sem seint verða heimkynni manna, eru þar með gríðarlega mikilvæg sem uppspretta fæðu, einkum prótíns og fitu.
Ari Trausti Guðmundsson, þingmaður VG.