Margoft er reynt að gera lítið úr áherslum ríkisstjórnarinnar á nýsköpun og rannsóknir. Í máli margra stjónarandstöðuþingmanna er oftast ekki minnst á það sem gert eða það smættað. Þeir ræða gjarnan mikilvægi nýsköpunar sem sína stefnu en varast að leggja á herslu á annað en getuleysi stjórnvalda.
Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur er fyrst íslenskra landsstjórna til þess að leggja fram heildstæða og pólitíska nýsköpunarstefnu. Hún hefur enn fremur lagt fram miklum mun meiri fjármuni til rannsókna og þróunar á starfstímanum, gjarnan eyrnamerkt nýsköpun, en sést hefur hér á landi. Sextán manna vísinda- og tækniráð, þar með taldir sjö ráðherrar, hefur auk þess mótað nýja vísinda- og tæknistefnu. Ráðið er nýbúið að leggja til að framlög í samkeppnissjóði vísinda og nýsköpunar aukist um helming á næsta ári miðað við fjárlögin fyrir 2020. Áhersla er lögð á tæknistefnu en einnig á mikilvægi vísindarannsókna og nýsköpunar til að takast á við samfélagslegar áskoranir eins og loftslagsvá, eflingu heilsu og velferðar og á fjórðu iðnbyltinguna. Tíu tímasettar aðgerðir eiga að raungera stefnuna. Ber allt þetta vott um getu- eða áhugaleysi?
Í máli sumra stjórnarandstöðuþingmanna er klifað á vanmati stjórnvalda á mikilvægi nýsköpunar. Síst skal draga úr væginu en þá er líka brýnt að gagnrýni á gjörðir og efndir sé sanngjörn og laus við innantóm yfirboð. Takmörk eru fyrir því hve rannsókna- og nýsköpunarsamfélagið á Íslandi getur komið í verk á hverju ári. Líka núna, þegar orð margra okkar, sem höfum minnt á ofuráherslu markaðssamfélagins á eina atvinnugrein og þolmörk sjálfbærni, fá staðfestingu. Árangur næst ekki fyrst og fremst með yfirflóði á fjármagni heldur þjálu skipulagi og sem skilvirkustu ferli frá hugmynd til starfandi fyrirtækis. Þar hafa orðið framfarir, allt frá stofnun Nýsköpunarmiðstöðvarinnar til opinna fjármögnunarleiða í samvinnu ríkisins, banka, fyritækja og stofnana. Þar koma svonefndir klasar til sögu. Enn fremur skipulagsbreytingar á yfirumsjón nýsköpunar án þess að grunnrannsóknir á borð við byggingarrannsóknir skerðist. Að breytingunum er nú unnið.
Í vor sem leið voru samþykkt lög um Sprota- og nýsköpunarsjóðinn Kríu og lög um Matvælasjóð. Kría á að fjárfesta í sérhæfðum sjóðum sem aftur fjárfesta í sprota- og nýsköpunarfyrirtækjum. Matvælasjóði er ætlað að efla nýsköpun og þróun í innlendri matvælaframleiðslu. Í hinn fyrrnefnda voru settar 650 m.kr. og 500 m.kr. runnu til hins síðarnefnda. Hið opinbera mun auk þess leggja fram a.m.k. 500 m.kr. í formi lána í svokallaða Stuðnings-Kríu til að styðja við sprotafyrirtæki og fjárfesta. Þá voru settar 700 m.kr. aukalega í Tækniþróunarsjóð og 150 m.kr í átaksverkefni um nýsköpun í heilbrigðisþjónustu og stutt myndarlega við Nýsköpunarsjóð námsmanna vegna covid-19 faraldursins. Ber allt þetta vott um úrræðaleysi?
Í Silfrinu þann 5. sept. sl. var harmaljóðið um vangetu stjórnvalda kveðið enn einu sinni og því bætt við að nú þyrfti að leggja áherslu á klasastarfsemi. Hvernig rímar það við raunveruleikann? Stjórnvöld hafa stutt við og talað fyrir við klasastofnun og klasavirkni sbr. að nú starfa hér Íslenski ferðaklasinn, Klasasetur Íslands/Nýsköpunarmiðstöð Íslands, Íslenski Sjávarklasinn, Íslenski orkuklasinn, Álklasinn og Landbúnaðarklasinn. Í mars 2020 samþykkti Alþingi þingsályktunartillögu margra þingmanna beggja fylkinga á þinginu um mótun opinberrar klasastefnu í fimm liðum og í tengslum við Vísinda- og tækniráð. Stefnan á m.a að efla nýsköpun. Hvað vantar í umhyggju stjórnvalda frammi fyrir klösum þessa lands?
Ari Trausti Guðmundsson þingmaður VG